Cerkiew w Górzance to wyjątkowy skarb pogranicza bojkowsko – łemkowskiego.

Górzanka to bieszczadzka wieś leżąca kilka kilometrów na zachód od Jeziora Solińskiego. Przy drodze, na stoku wzgórza, wśród starodrzewia stoi drewniana cerkiew św. Paraskewii, która aktualnie pełni rolę kościoła parafialnego pw. Wniebowstąpienia Pana Jezusa. Jest konstrukcji zrębowej, orientowana, dwudzielna z niewielkim przedsionkiem od zachodniej strony i zakrystią przylegającą do północnej strony prezbiterium.
Pierwsze wzmianki o cerkwi w Górzance pochodzą z 1599 roku. Wspomniana jest tam cerkiew drewniana stojąca na wzgórzu Bylite. W 1718 roku, po spłonięciu wspomnianej wyżej świątyni, wzniesiono kolejną w nowym miejscu. Obok niej w 1835 roku rozpoczęto budowę następnej, którą możemy podziwiać do dnia dzisiejszego. Prawdopodobnie pełniła rolę łacińskiej kaplicy dworskiej, jednakże we wsi oprócz katolików obrządku łacińskiego mieszkali również Rusini – wierni obrządku wschodniego. Ci ostatni dzięki działaniom austriackiego zaborcy stali się w roku 1835 właścicielami omawianej świątyni, którą rozbudowano i 10 sierpnia 1838 roku poświęcono jako cerkiew pw. Świętej Paraskewy. Za fundatora cerkwi uważa się ówczesnego właściciela Górzanki Feliksa Giebułtowskiego (niektóre źródła podają, że był to Piotr Glajzer). Podobnie jak i inne bieszczadzkie obiekty sakralne obrządku wschodniego, górzańska cerkiew po II Wojnie Światowej przez ponad dwadzieścia lat stała opuszczona i zamknięta. W czasach PRL-u nikt z władz nie przejmował się tego typu budynkami, przed zniszczeniem nie uchroniło się prawie trzysta bieszczadzkich cerkwi. Przeznaczano je na budynki gospodarcze (w tym owczarnie), magazyny lub oddawano do rozbiórki, a niektóre nawet wysadzano. Peryferyjne położenie i trudny dojazd przyczyniły się do tego, że cerkiew z Górzanki ocalała.
Wchodzącym do świątyni ukazuje się unikatowe wnętrze z wieloma ciekawymi elementami wyposażenia charakterystycznego dla kościoła rzymsko-katolickiego i cerkwi greckokatolickiej. Ikonostas inny niż tradycyjny – składający się z pisanych ikon, budził kontrowersje, dlatego też w 1912 roku biskup nakazał go rozebrać jako niekanoniczny. Mieszkańcy, którzy posłuchali biskupa ikonostasu nie wyrzucili, tylko rozebrali, a poszczególne elementy ikonostasu rozwieszono w różnych częściach cerkwi. Do dziś przetrwały tylko płaskorzeźby przedstawiające fragment ikonostasu tzw. Grupa Pasyjna.
Są one uznawane za absolutnie unikatowe w skali całych Karpat. Ikonostas zrekonstruowano w latach 2004 – 2010, przez konserwatora dzieł sztuki Sławomira Jakubowskiego. Wedle miejscowej tradycji wyrzeźbiony został przez miejscowego artystę z jednego pnia lipy. Powstał prawdopodobnie w I połowie XVIIIw. Wnętrze tej świątyni zdobią także 2 ołtarze boczne i jeden główny, jeden z nich stanowi ołtarz przeniesiony z rozebranego, w związku z budową zalewu solińskiego, kościoła w Wołkowyji. Zachował się tu barokowy łaciński ołtarz główny z przedstawieniem Marii Magdaleny Pokutnicy. Na ołtarzu tym znajduje się również osobliwe tabernakulum, gdzie na drzwiczkach znajdujemy wizerunek kostki chleba tzw. prosfory zamiast białej hostii, co świadczy o jego unickim charakterze. Elementami łacińskimi są ołtarze narożne: św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela z obrazem Chrystusa Ecce Homo. Wnętrze świątyni jest pokryte polichromią figuralną i architektoniczną, pochodzącą z 1912 roku.
Przy cerkwi można podziwiać również dzwonnicę z II połowy XIX wieku. Jest to budowla otynkowana, parawanowa, trójakardowa. Jej dwuspadowy dach obecnie poryty jest blachą. Wewnątrz znajduje się dzwon z 1744 roku. Zwiedzając cerkiew w Górzance warto również dokładniej obejrzeć zabytkowy cmentarz przycerkiewny. Znajduje się tam kilka dawnych nagrobków m.in. nagrobek Maksyma Pietraża pochodzący z 1875 roku, wykonany z kamienia i ozdobiony żelaznym krzyżem.

Górzanka leży nieco na uboczu od tzw. „Małej Pętli Bieszczadzkiej”. Dojechać do niej można skręcając w Wołkowyji w stronę Baligrodu – skrótem, na którym trzeba pokonać kilka razy bród na potoku Wołkowyjka.

Obrazek: Górzanka – Church 02” autorstwa Paweł Marynowski / Wikimedia Commons. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons