Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Bałuciance (obecnie filialny kościół rzymskokatolicki pw. Zaśnięcia Matki Bożej).

Pomimo, iż Bałucianka jest położona około 2 kilometry od głównej drogi Rymanów-Jaśliska i nie przebiega przez nią żaden znakowany szlak turystyczny, nie jest trudno odnaleźć cerkiew – znajduje się ona przy drodze przebiegającej przez wieś, około 300 metrów za nowym, murowanym kościołem. Idąc w górę wsi, w kierunku Przymiarek i Kopy, nie sposób jej ominąć – znajduje się po lewej stronie drogi, na niewielkim wzniesieniu pomiędzy drogą a cmentarzem parafialnym.
Jest to jedna z najstarszych zachowanych cerkwi grecko-katolickich na Łemkowszczyźnie, zbudowana w XVII w., gruntownie odnawiana w 1820 r.
Bałucianka założona została w 1470 r. na prawie wołoskim w dobrach Sienieńskich. W latach trzydziestych XX wieku było tu 45 gospodarstw, w tym 5 rodzin polskich. W dolnej części wsi istniała olejarnia, produkująca znany w całej okolicy olej. Wieś znana była także z wyrobu drewnianych figur. W XIX w. istniała tu także szkoła rzeźbiarska założona przez Annę z Działyńskich Potocką, właścicielkę dobr rymanowskich. Tradycje rzeźbiarskie utrzymały się we wsi do dziś, podobno kultywują je także potomkowie przesiedleńców z rejonów Truskawca i Drohobycza.
Wieś przeszła znane zawirowania powojenne, które zakończyły się wysiedleniem ludności Łemkowskiej. Ale szybko do wioski przybyli osadnicy i obecnie mieszka tu znów około 35 rodzin.
Drewniana cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Bogurodzicy, leży na Szlaku Architektury Drewnianej, pomiędzy Iwoniczem-Zdrojem a Rymanowem-Zdrojem. Cerkiew uznawana jest za jedną z najstarszych na Łemkowszczyźnie, prawdopodobna data jej powstania szacowana jest na wiek XVII. Data budowy nie została dokładnie ustalona, podawany często rok 1820 jest prawdopodobnie datą gruntownego remontu. Najstarszą datą, jaką można odnaleźć w świątyni jest rok 1750 w tekście rytym na nadprożu. Informacja o cerkwi występuje w dokumentach z wizytacji dziekana jasliskiego z 1761 r. Do 1784 roku Bałucianka była filią parafii w Wołtuszowej, później parafii w Desznie. Bałucianka była w XVIII wieku w dużej mierze zamieszkiwana przez Polaków a cerkiew była zgodnie wykorzystywana przez grekokatolików i rzymskich katolików, należących do parafii w Klimkówce. Łączy dwa style cerkwi łemkowskiej: wschodni i zachodni. Oryginalnym elementem jej architektury jest nietypowe zwieńczenie stropu. – Zrąb przechodzi w skośny strop, który również jest zbudowany z belek. Cerkiew orientowana, drewniana, trójdzielna, na podmurowaniu kamiennym, osłoniętym gontowym fartuchem. Nawa i prezbiterium konstrukcji zrębowej, wieża konstrukcji słupowej o lekko pochyłych ścianach, obejmująca babiniec. Z zewnątrz oszalowana deskowaniem pionowym, wieża w górnej części pobita gontem. Prezbiterium kwadratowe, zamienione w 1946 na zakrystię. Nawa również na rzucie kwadratu, szersza i wyższa. Od zachodu prostokątny babiniec, przed babińcem krótki, szeroki przedsionek. Wokół prezbiterium i nawy profilowany gzyms podokapowy. Dachy pobite gontem. Nad prezbiterium i nawą namiotowe, łamane, z jednym załamaniem. Poniżej załamania czteropołaciowe, powyżej ośmiopołaciowe. Nad wieżą dach namiotowy. W zwieńczeniach wszystkich członów ośmioboczne wieżyczki z baniastymi hełmami i kutymi krzyżami.
Wewnątrz, w nawie i prezbiterium pozorne kopuły ośmiopolowe na pendentywach, w babińcu strop belkowany. W nawie na granicy między ścianami a kopułą profilowany gzyms z rzeźbionym ornamentem w kształcie skręconego sznura. Pierwotnie gzyms obiegał całą nawę, później usunięto jeden z boków i zrobiono z niego drabinę do wychodzenia na wieżę. Okna małe, prostokątne, w nawie bliźniacze. Drzwi do babińca klepkowe ze śladami polichromii i starym zamkiem z poł. XIX w. We wnętrzu unikatowy ikonostas, zestawiony z dwóch ścian: barokowej, siedemnastowiecznej, zaopatrzonej w partię „Deesis” i wizerunki starotestamentowych proroków, oraz późnobarokowej, osiemnastowiecznej, o bogatej dekoracji snycerskiej, ornamentach roślinnych i winnej latorośli. W strefie ikon namiestnych figurują obrazy św. Anny z Marią i głową św. Joachima, Hodegetrii, Chrystusa Błogosławiącego i św. Jerzego. Środkową część ikonostasu przysłania rokokowy ołtarz główny z 1783 r. z obrazem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, malowanym na desce, który zastąpił ikonę Zaśnięcia Matki Bożej. W jego zwieńczeniu mieści się przedstawienie Trójcy Świętej. Piętnastowieczne carskie wrota szkoły halickiej, jedyne tego typu na Podkarpaciu, przed ponad 40 laty przekazane zostały Muzeum Ikon w Łańcucie; obecne, ażurowe, powstałe na przełomie XIX i XX w., zawierają m.in. medaliony z postaciami czterech ewangelistów. Na ościeżach drzwi widnieją wizerunki św. Jana Chryzostoma i św. Bazylego Wielkiego. Skromne wrota diakońskie pochodzą z początku ubiegłego stulecia.

Obok cerkwi znajduje sie cmentarz z zabytkowymi nagrobkami. Nagrobki te zostały odnowione w lipcu 1996 r. podczas obozu konserwatorskiego „Nadsanie” zorganizowanego przez Stanisława Krycińskiego.
Ponadto we wsi znajduje się zabytkowa, dwukondygnacyjna figura przydrożna z 1841 r.

Obrazek: Bałucianka, cerkiew (2)” autorstwa Henryk Bielamowicz – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 pl na podstawie Wikimedia Commons