Dawna synagoga w Szczebrzeszynie, Roztocze. Żydzi Szczebrzescy zajmowali się handlem przyprawami i wonnymi korzeniami.

Dawniej Szczebrzeszyn znany był z mieszkających tu uczonych rabinów. Pod koniec XVI wieku rabin Lezajasz Menechem został mianowany rabinem gminy krakowskiej, największej gminy żydowskiej ówczesnej Rzeczypospolitej.
Rabin Józef Ben Matatjahu Delakrut założył w Szczebrzeszynie lokalną jesziwę, która działała na początku XVII wieku.
W 1701 roku odbyła się w Szczebrzeszynie sesja Sejmu Czterech Ziem. Po roku 1815, gdy Szczebrzeszyn został włączony do Królestwa Polskiego, zniesiono ograniczenia odnośnie osiedlania się Żydów.

Synagoga znajduje się na zachód od rynku, przy ulicy Sądowej 2. Pierwsza wzmianka o drewnianej bóżnicy w Szczebrzeszynie pochodzi z 1584 r. Spalona podczas masakry Chmielnickiego (lata 1648 – 1649). Jan Zamoyski ostatni właściciel Szczebrzeszyna w 1659 r. zezwala na wybudowanie nowej synagogi w tym samym miejscu. Zbudowana w stylu renesansowym z pięknym fryzem arkadowym, nakryta łamanym dachem polskim. Ponownie wypalona przez Niemców, a w 1946 runęły sklepienia. W latach 1957 – 63 odbudowana dziś mieści się tu Dom Kultury.
Ściany w sali modlitw zostały ozdobione pilastrami i profilowanym gzymsem. Udało się odtworzyć także pierwotny łamany dach polski. Do sali modlitw od strony południowej i północnej przylegają parterowe babińce. Od strony zachodniej mieszczą się przedsionek, sala obrad oraz dodatkowy babiniec. Sala modlitw, podobnie jak w synagodze w Zamościu, jest znacznie obniżona względem poziomu przedsionka.
Wewnątrz sali głównej zachowała się oprawa Aron ha-kodesz, nad którym znajduje się wykuty hebrajski tekst psalmu „Stawiam Pana przed sobą zawsze”. Cała sala główna posiada sklepienie klasztorne z lunetami. Ściany dawniej były zdobione pięknymi polichromiami i sztukateriami, na ścianie zachodniej i północnej zachowały się symbole lewitów czyli dzban i misa, a na południowej menora oraz owoc granatu – symbol Ziemi Obiecanej. Zachował się również szeroki ozdobny pas z pilastrowymi wnękami arkadowymi poniżej okien, zwieńczony profilowanym gzymsem.

Na frontowej ścianie synagogi znajduje się kamienna tablica informująca w trzech językach: polskim, hebrajskim i jidisz, o historii i wcześniejszym przeznaczeniu budynku.
Pracownicy chetnie otwierają dawną salę modlitewną, czasami opowiadają jak miesce to wyglądało przed wojną.

Obrazek: PL Szczebrzeszyn synagogue 1” autorstwa Lysy – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons