Drewniana cerkiew greckokatolicka p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego w Uluczu to architektoniczna perełka.

Tradycyjnie jest to budowla zrębowa, orientowana, trójdzielna (składa się z sanktuarium z pastoforiami, nawy i przednawia, tzw. babińca) z pięknymi „sobotami”, którą wzniesiona w miejscu starszej cerkwi. Na początku XVI w. szczyt wzgórza otoczono podwójnym kamiennym murem obronnym z dwiema drewnianymi wieżami (jedna nie przetrwała wojny, a druga gospodarzenie dyrektora miejscowego PGR-u). Przy prezbiterium znajdują się dwa pomieszczenia, tzw. pastoforia. W południowym trzymano szaty liturgiczne a w północnym przygotowywano ofiarę eucharystyczną. Pastoforia zachowały się tylko w najstarszych cerkwiach, gdyż w okresie późniejszym zaniechano ich budowy na rzecz zakrystii. Okap babińca wsparty jest na ośmiu słupach z mieczami. Dach wieńczą żelazne krzyże osadzone w ceramicznych kulach. W środku zachowana polichromia. Obecnie we wnętrzu eksponowane są współczesne ikony. Z cerkwią i miejscem jej budowy związana jest legenda. Podobno trzykrotnie zabierano się do budowy u stóp wzgórza i za każdym razem nieznana siła przenosiła cały materiał budowlany na szczyt Dębnika. W końcu budowniczy zrozumieli, że miejsce powstania świątyni zostało wskazane w cudowny sposób i tak do dziś, na szczycie Dębnika możemy podziwiać cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego. Według dotychczasowych przekazów, cerkiew została wzniesiona w latach 1510-1517, zaś przebudowana w drugiej połowie XVII i w XIX wieku. Dotąd uważana była za najstarszą z zachowanych drewnianych cerkwi w Polsce, a być może także i w Europie. Jednak przeprowadzona w ostatnich latach analiza dendrochronologiczna przeniosła datowanie budowy cerkwi na rok 1659.
Cerkiew wchodziła przed wiekami w skład warownego monastyru (klasztoru) bazylianów. Mnisi gospodarzyli tu do 1744 r., kiedy to przenieśli się do Dobromila.
Zdekompletowany ikonostas z uluckiej cerkwi można zobaczyć w galerii ikon sanockiego Muzeum Budownictwa Ludowego. Jego starsza, dolna część, na którą składają się m.in. predelle, ikony namiestne, prazdniki i królewskie wrota, jest dziełem malarza hyrowskiego Ioana. Autorem górnej części jest Stefan Dzengałowycz

Aby dojść do świątyni, trzeba wspiąć się stromą ścieżką na szczyt zalesionego wzgórza Dębnik, wyniesionego ok. 70 metrów ponad dolinę Sanu. Wiekowa budowla stoi na wysokości ponad 344 m n.p.m., na polanie otoczonej leśną głuszą.

Dzisiejszy Ulucz to kilkanaście domów, trochę zabudowań popegeerowskich. Rozległe lasy, bystry nurt Sanu, zaś w przeszłości i była to jedna z najludniejszych wsi w powiecie brzozowskim. Pierwsza wzmianka o Uluczu (zwanego też Huliczem i Ułuczem) pochodzi w dokumentach z 1373 r. W 1870 r. było tu 285 domostw i 1587 mieszkańców – 1342 wyznania greckokatolickiego, 98 rzymskokatolickiego i 181 Żydów. W okresie międzywojennym Ulucz liczył około 400 gospodarstw i ponad 2 tys. mieszkańców. Po 17 września 1939 r. wioska znalazła się pod okupacją sowiecką. W czerwcu 1941 r. wkroczyli Niemcy, a w 1944 znów przyszli sowieci. W 1945 r. w okolicy aktywne były oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii. W bratobójczych walkach polsko-ukraińskich ginęła ludność cywilna. Latem 1946 r. wojsko i funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa zaatakowali Ulucz w odwecie za spalenie przez UPA wsi Temeszów. Żołnierze spalili domy. Po tej akcji ok. 1000 mieszkańców wysiedlono na Ukrainę. Pozostałych wysiedlono 28 kwietnia 1947 r. w ramach akcji „Wisła”. Wieś przestała istnieć.

Polecam odwiedzenie tego niesamowitego miejsca nie tylko fascynatom architektury drewnianej, również osobom chcącym z bliska zaobserwować puszczyki (zasiedlone w pobliżu cerkwi). Jednak szansę by je wypatrzeć, mają jedynie Ci, którzy przybędą tam poza sezonem (lub podczas deszczu… ), gdy na wzgórzu nie kręci się zbyt wiele osób.

Obrazek: Ulucz1(js)” autorstwa Jerzy Strzelecki – Praca własna. Licencja CC BY 3.0 na podstawie Wikimedia Commons