Kazimierz Dolny, Spichlerze (XVI–XVII w.). Kazimierz, nazywany był w czasach nowożytnych „Małym Gdańskiem”, pełnił bowiem funkcję portu śródlądowego do przeładunku zboża spławianego Wisłą.

Spichlerze kazimierskie to pozostałość po portowej i handlowej świetności Kazimierza Dolnego. Pierwsze z nich powstały najprawdopodobniej w XVI wieku, w najlepszym dla Miasteczka okresie, czyli w wieku XVII, spichlerzy w Kazimierzu Dolnym było około 60. Wtedy też powstały najważniejsze budowle Kazimierza, drewnianą zabudowę zastąpiła architektura murowana.
Główne skupisko spichlerzy było przy wybrzeżu północnym, obecnie przy ulicy Puławskiej i Tyszkiewicza. Do dziś znajduje się tu kilka spichlerzy, mniej lub bardziej rozpoznawalnych – „Król Kazimierz”, „Pod Żurawiem” czy Muzeum Przyrodnicze.
Drugim skupiskiem było tzw. „Krakowskie Przedmieście” – obecnie ulica Krakowska – tu za najwspanialszy uchodził spichlerz „Pod Bożą Męką” – dziś już nie istniejący. Jedynym obiektem z tej grupy, który podziwiać możemy do dziś jest dawny spichlerz Kobiałki, a obecnie Dom Turysty PTTK znajdujący się na samym końcu ulicy Krakowskiej. Spichlerze to magazyny zbożowe budowane co najmniej od XVI stulecia z kamienia (z wcześniejszych, drewnianych, nie pozostał ślad…). Miasto był bowiem znacznym centrum handlu zbożem, które przywożono zaprzęgami do Kazimierza a stąd spławiany Wisłą do gdańska i dalej do krajów europy zachodniej. W miarę wzrostu zamożności właścicieli stawały się one coraz bardziej okazałe i pełne dekoracji. Te niezwykle bogate szczyty fasad są charakterystyczne właśnie dla Kazimierza. Pojawiały się też frontowe loggie. W początkach XVII wieku fasady spichlerzy były nawet wzorowane na farze, co dla budynku o przeznaczeniu gospodarczym jest zupełnie wyjątkowe…. Z czasem handel zbożem przestawał być aż tak intratny a spichlerze były budowane dużo skromniejsze.

Tylko jeden spichlerz w dobrym stanie pozostał powyżej Kazimierza czyli przy ulicy Krakowskiej, w rejonie dawnej przeprawy janowieckiej: to spichlerz Kobiałki – w którym dziś mieści Dom Turysty PTTK.
Obok stał spichlerz „pod Boża męką” niegdyś uważany za najwspanialszy ze wszystkich – niestety, po tym jak popadł w ruinę jego resztki zostały wyburzone w połowie XX wieku.
Spichlerz Ulanowskich (Mikołaja Przybyły) – dziś Muzeum Przyrodnicze – przy ul. Puławskiej 34 zbudowano przy trakcie pomiędzy śródmieściem a portem. Spichlerz pochodzi z 1591 r, co odkryto podczas prac konserwatorskich w 1980 r. Oprócz daty wyeksponowano wtedy gmerk Przybyłów i monogram MP, będący swego rodzaju podpisem właściciela – Mikołaja Przybyły. Warto się tam wybrać, by obejrzeć nie tylko ekspozycję muzealną, ale również storczykową więźbę dachową na ostatniej kondygnacji.
Spichlerz – hotel „Pod Żurawiem” przy ul. Puławskiej 112 pochodzi z 2 poł. XVII w. Od XIX w. w ruinie, w którą z czasem wbudowano mieszkanie. Odbudowany w latach 1988 – 93 z przeznaczeniem na hotel wg projektu Tadeusza Augustynka.
Następny zachowany spichlerz wraz z kilkoma innymi znajduje się na terenie dawnego portu, który historycy lokalizują w u wylotu Norowego Dołu. Dnem wąwozu płynął strumień, który wpadał do łachy wiślanej, na której była założona śluza portowa. W ten sposób między łachą a nowym korytem Wisły powstała wrzecionowata wyspa – zwana Rafą lub Tamą, na której znajdowało się ustawione w kilku rzędach spore skupisko spichlerzy. Do dzisiejszych czasów zachowały się w tym miejscu tylko 5 spichlerzy: spichlerz – hotel Król Kazimierz, spichlerz Pielaka, spichlerz „Pod Wianuszkami”, Bliźniak i ruina spichlerza Nowakowskiego.
Spichlerz – hotel „Król Kazimierz” – przy ul. Puławskiej 70 pochodzi z 2 poł. XVII w., chociaż wg niektórych jest to jeden z najstarszych spichlerzy kazimierskich jeszcze z XVI w. Posiada późno manierystyczne szczyty dachowe wzorowane na kazimierskim kościele św. Anny. W XIX w.
Spichlerz Pielaka przy ul. Puławskiej 66 znajduje się także na terenie dawnego portu – nad łachą, ale poza Wyspą Spichrzów. Miał tylko jedną komorę. Pochodzi z XVII w. W 1845 r. przebudowano go, przykrywając czterospadowym dachem. Obecnie wykorzystywany jako zaplecze gospodarcze funkcjonującego tu campingu.
Spichlerz Feuersteina (Krzysztofa Przybyły) przy ul. Puławskiej. 40 zbudowano przy trakcie pomiędzy śródmieściem a portem. Miał 2 komory, a od frontu dobudowano jednopiętrową loggię z podcieniami. Arkady na pięterku zostały zamurowane – wstawiono tam okienka, przystosowując zapewne w ten sposób pomieszczenie na potrzeby kantoru.
Spichlerz przy ul. Tyszkiewicza usytuowano blisko śródmieścia, przy trakcie do portu, zwracając go kalenicą do brzegu Wisły. Początkowo miał 2 komory, w XVIII w. dobudowano dodatkowo komory boczne. Od południa posiadał piętrową loggię, dziś nieistniejącą. W 1918 r. w zachodnią komorę wbudowano nadal użytkowany lokal mieszkalny. Spichlerz zachowany jest w ruinie z jednym tylko północnym szczytem, zrekonstruowanym przez Muzeum Nadwiślańskie w latach 1982 – 84 w oparciu o projekt architekta Henryka Dąbrowskiego. Pod warstwą farby jest tu ukryta monumentalna dekoracja sgraffitowa, która czeka na konserwację i odsłonięcie.

Obrazek: Kazimierz Dolny-Spichlerz” autorstwa Grzegorz Polak – Praca własna. Licencja GFDL na podstawie Wikimedia Commons