Kopalnia soli Wieliczka.

Kopalnie: wielicka i bocheńska to jedyne obiekty górnicze na świecie czynne bez przerwy od średniowiecza.

Sól kamienną wydobywano w Wieliczce już wtedy, gdy Krzysztof Kolumb wypływał na poszukiwanie Indii, Joanna d’Arc broniła Francji, a na angielski tron wstępował pierwszy z Tudorów, zaś sól warzoną produkowano tu znacznie wcześniej, w głębokiej prehistorii, kiedy koło było bardzo młodym wynalazkiem i nie położono jeszcze fundamentów pod egipskie piramidy. Królowie i książęta chętnie pokazywali znamienitym gościom solny świat, który dostarczał im do skarbca aż trzecią część dochodów.
Początki eksploatacji sięgają epoki środkowego neolitu (3 tys. przed Chr.), pozyskiwanie soli na terenie Wieliczki w tym czasie wiązało się z eksploatacją „źródeł solnych”, czyli samoistnych na tym obszarze wypływów solanki. Roztwór gromadzono i oczyszczano, by następnie poddać go warzeniu (gotowaniu). Szczególnie ciekawie prezentują się prehistoryczne instalacje służące do ewaporacji (odparowywania) solanki. Na wielkich paleniskach ustawiano kilka, potem kilkanaście naczyń glinianych o wydłużonym kształcie, które zawierały roztwór naturalnie nasycony. Proces podgrzewania pozwalał osiągnąć najpierw gęsty roztwór (melasę) z czasem zaś zestaloną masę o dużej zawartości soli jadalnej (NaCl). Eksploatacja źródeł solankowych trwała 3-4 tysiąclecia, do momentu ustania naturalnych, obfitych wypływów. Wtedy to (tj. na przełomie XII i XIII n.e.) rozpoczęło się drążenie głębszych studni, a z czasem natrafiono na sól w postaci zestalonej – kamienną. Odkrycie soli kamiennej nastąpiło w 2. połowie XIII wieku. Rozpoczęcie jej eksploatacji na dużą skalę datuje się na lata 80. XIII wieku, kiedy zaczął działać pierwszy szyb zwany Goryszowskim. Miasto powstało w 1290 roku, lokowane przez księcia Przemysła II na prawie frankońskim. W tym samym okresie ukształtowało się wspólne z żupą bocheńską królewskie przedsiębiorstwo – tzw. żupy krakowskie. Rozkwit Wieliczki nastąpił za panowania Kazimierza Wielkiego. Podczas zaborów, gdy Wieliczka znajdowała się pod panowaniem austriackim,
dzięki wprowadzonym przez nich księgom zwiedzających wiadomo, że wśród gości byli: cesarze Franciszek I i Franciszek Józef, car Aleksander I, Dmitrij Mendelejew, Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski i wielu innych. Śmiało możemy powiedzieć że odwiedzając Wieliczkę, podążamy śladami Mikołaja Kopernika, Aleksandra Humboldta, Dymitra Mendelejewa, Fryderyka Chopina, Jana Wolfganga Goethego. W obrębie naturalnych pustek podziemnych – Groty Kryształowej Górnej i Dolnej utworzony został rezerwat przyrody.

Złoże powstało w okresie mioceńskim, wieku badeńskim, w trakcie zaniku Morza Mioceńskiego, które stało się morzem zamkniętym o wysokim stopniu zasolenia. Obecnie wielickie złoże solne ma około 10 km długości, 600-1500 m szerokości oraz od kilku do około 400 m miąższości.

Podziemny mikroklimat działa kojąco na dolegliwości dróg oddechowych. Kopalniane powietrze jest całkowicie wolne od bakterii, wirusów, zanieczyszczeń. Kuracjusze z całego świata korzystają z tego dobrodziejstwa w Uzdrowisku na głębokości 135 m. Lecznicze walory soli zachwalali już XVI-wieczni humaniści. Sól pomagała m.in. na ból zębów, raka, rany. Starożytni Rzymianie o zakochanym człowieku mówili „salax”, czyli posolony. Sól symbolizuje trwałość, pomyślność, pieczętuje przyjaźń i wszelkie umowy.  Sól ratowała przed głodem. Dzięki niej można było konserwować żywność. Solone śledzie bez wątpienia miały swój wkład w wielkie odkrycia geograficzne. Wielickie złoże zajmuje powierzchnię 7 km², czyli tyle, ile miasto Kraków na początku XX w. Wielicka kopalnia liczy 9 poziomów i sięga do głębokości 327 metrów. Pod ziemią można by było ukryć całą wieżę Eiffla. Współczesna kopalni to labirynt 2391 komór i ok. 245 km chodników.
Pobyt pod ziemią jest szczególnie korzystny dla osób ze schorzeniami górnych dróg oddechowych oraz z alergią. Schorzenia te leczy się w Podziemnym Ośrodku Rehabilitacyjno-Leczniczym, w komorze Jezioro Wessel. W udostępnionych do zwiedzania komorach w ciągu wieków powstały wykute w soli: rzeźby, płaskorzeźby, kaplice – do najstarszych należy kaplica Św. Antoniego (1689, dzieło górnika A. Kuczkowskiego) ze statuami solnymi św. Barbary, patronki górników, św. Magdaleny i św. Kazimierza królewicza, kościół Błogosławionej Kingi (XVII w., J. i T. Markowscy) z rzeźbionymi scenami Ostatniej Wieczerzy, ucieczki do Egiptu, Kany Galilejskiej, groty, m.in. Michałowice, Staszic (w której podczas II wojny światowej Niemcy urządzili fabrykę części do samolotów). W grudniu 1997 w komorze Piłsudski odsłonięto wykonaną przez S. Anioła z 3 bloków soli rzeźbę marszałka J. Piłsudskiego. W 1978 W została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO.

W komorze  Wincentego Witosa znajduje się niezwykły interaktywny  plac zabaw,  który nie tylko bawi, ale i uczy.  Dzieci mogą tu posłuchać bajek, nauczyć się rozpoznawania odmian soli. Czekają na nie też prawdziwe górnicze zadania: sygnalizacja szybowa, przetaczania bałwanów czy układanie tuneli na wzór kopalnianych korytarzy.

Wielbiciele przygód, ciekawi świata poszukiwacze wrażeń i emocji, zwolennicy aktywnego spędzania czasu powinni zakosztować „Trasy górniczej”. W centrum Wieliczki w szybie Regis mieści się wejście do prawdziwie górniczego podziemia. Tutaj przydadzą się wygodne sportowe buty i cieplejsze ubranie. Turyści otrzymują kombinezony, kaski, lampy i przechodzą profesjonalne szkolenie niezbędne przed zjazdem w głąb tajemniczej kopalni. Pod ziemią na śmiałków czekają górnicze zadania: m.in. tragarza, mapowego, mierniczego, metaniarza, kruszaka, dzięki którym na własnej skórze przetestują trudy podziemnego fachu. Splatanie lin, pozyskiwanie soli, mierzenie kasztu, wytyczanie drogi według mapy – wyprawa w głąb ziemi to okazja, by wiedzę zgromadzić poprzez doświadczenie. Zabawa jest wspaniała i mogą w niej uczestniczyć rodzice wraz z dziećmi powyżej 10-tego roku życia.

W lipcu 1999 podczas dokonywania wierceń technologicznych na trzecim poziomie kopalni, natrafiono na podziemną grotę. Ma ona 7–10 m wysokości i znajduje się ok. 2 km od szybu św. Kingi. Jej ściany porośnięte są przezroczystymi kryształami soli, z których niektóre mają po kilkanaście cm długości. Po zwiedzaniu turyści odpoczywają w kompleksie komór 125 m pod ziemią, gdzie znajdują się sklepy z pamiątkami, poczta, restauracja.

Kopalnia Soli „Wieliczka” udostępniona jest do zwiedzania codziennie w godzinach:

od 7.30 do 19.30 (1 kwietnia – 31 października)
od 8.00 do 17.00 (2 listopada – 31 marca)

z wyjątkiem: 1 stycznia, 1 dnia Świąt Wielkanocnych (w Wielką Sobotę czynne od 7.30 do 13.45), 1 listopada oraz 24, 25 (31 grudnia czynne od 8.00 do 14.00).

Bilet dla turysty indywidualnego z przewodnikiem polskim:
2.I-30.VI     1.VII-31.XII

normalny: 48 zł
ulgowy: 33 zł
bilet rodzinny: 129 zł

normalny: 49 zł
ulgowy: 35 zł
bilet rodzinny: 133 zł

więcej na www.kopalnia.pl

Obrazek: Kornatka at pl.wikipedia [CC-BY-2.5], from Wikimedia Commons