Kościółek (Zamczysko) – grodzisko, Roztocze.

Kościółek (Zamczysko) – grodzisko położone na wysokości 246 m n.p.m., w widłach dolin Tanwi i Jelenia. Najwcześniejsze ślady osadnictwa datuje się na VIII-IX w., a samo grodzisko na XII-XIII w. W XVIII w. na terenie grodziska istniała cerkiew grekokatolicka pw. św. Bazylego, obok której znajdował się cmentarz. Pod koniec wieku bazylianie opuścili klasztor, a cerkiew przemianowano na kościół rzymskokatolicki. Z uwagi na odludne miejsce nie cieszył się dużą frekwencją i w 1796 r. został rozebrany. Zamieszkujących to sanktuarium zakonników, Bazylianów, przeniesiono do cerkwi na wzniesieniu Monastyr koło Werchraty. Na Kościółku chronili się powstańcy, a w okresie II wojny światowej partyzanci. Upamiętniają ich krzyże: drewniany i kamienny, oraz pomnik.
Wzniesienie spojone było dawniej z wierzchowiną nazywaną dziś Smoki, obecną po drugiej stronie potoku Jeleń. Zawirowania dziejowe sprawiły jednak, że powstał tu przekop i podzielił ten płaskowyż.
Ustalono, iż gród mieścił się na powierzchni 1,5 hektara, na których mieściły się spichlerze, magazyny żywnościowe i narzędziowe.

Wieś Susiec wspomniana jest po raz pierwszy w dokumentach w 1582 r. Zamek zbudowano na miejscu dawnego grodziska. Podobno był spalony przez Tatarów, został jednak odbudowany. Zachowana jest relacja z XIX w. mówiąca, że jeszcze podczas „potopu”, w 1656 r., gdy zawiązywała się antyszwedzka konfederacja w pobliskich Tyszowcach, ruiny zamku stały na wzgórzu razem z drewnianym kościołem.

Legenda mówi o rycerzu Gołdapie, który zauroczony roztoczańską przyrodą osiadł tu i zbudował zamek. Miał on piękną i mądrą córkę Tanewę. Któregoś dnia okolicę nawiedzili Tatarzy i podstępem zdobyli zamek Gołdapa, przebywającego w tym czasie poza nim. Tanewa wolała zginąć niż zostać pohańbioną przez Mongołów i skoczyła z wieży zamkowej. Po powrocie Gołdap z rozpaczy kazał rozebrać do końca zniszczoną warownię, a sam postanowił żyć w samotni. Wzgórze zwane obecnie Zamczyskiem nazywało się niegdyś Gołda, a rzeka pod nim płynąca to do dziś Tanew.

Obrazek: Szum river„. Licencja: GFDL na podstawie Wikimedia Commons