Obserwatorium Astronomiczne na Lubomirze na szczycie góry Lubomir w okolicy wsi Węglówka w gminie Wiśniowa w Beskidzie Wyspowym. Jest jedynym w Polsce obserwatorium, które można zwiedzić. Prócz tego systematycznie w okresie wiosenno-jesiennym organizowane są wieczorne pokazy nieba.

Pokazy nieba odbywają się głównie w okresie, gdy Księżyc jest nowiu lub wtedy, gdy widoczny na niebie jako cienki sierp. Tylko wtedy niebo jest nocą wystarczająco ciemne, aby można było obserwować słabsze ciała niebieskie. Obserwatorium uczestniczy w projekcie „Karpackie Niebo”, którego celem jest popularyzacja astronomii wśród uczniów, miłośników astronomii oraz turystów. W ramach projektu, w pięknie wyremontowanym obserwatorium, zainstalowany został duży, 35 centymetrowy teleskop (reflektor), oraz nieco mniejszy 12 cm refraktor. Specjalna luneta umożliwia obserwację wodoru na słońcu. Można przez nią podziwiać protuberancje słoneczne, czyli wspaniałe pióropusze materii wyrzucanej ze słońca. Obserwatorium było tu już przed wojną. Należało do Uniwersytetu Jagielońskiego. Nowe obserwatorium powstało tuż obok pozostałości po starym obserwatorium, które zbudowane zostało z inicjatywy T. Banachiewicza w 1922 roku. Podczas wojny, w 1944 roku Niemcy spalili je wraz ze znajdującym się obok budynkiem mieszkalnym, na którego fundamentach stoi obecna budowla. Do wcześniej wspomnianych pozostałości należy podstawa teleskopu oraz betonowe schody. Na początku swojej działalności na stację składały się: domek myśliwski, który jednocześnie stanowił również budynek mieszkalny, drewniany pawilon obserwacyjny z otwieranym dachem, mieszczący dwa refraktory: Steinheila z 135-mm obiektywem i Fraunhofera z 76-mm obiektywem. Obok pawilonu znajdowała się platforma, tak zwana glorietka, z której prowadzono obserwację nieba blisko horyzontu oraz budka meteorologiczna z następującymi instrumentami: klatką angielską z termometrami, barometrem rtęciowym, aneroidami Fuessa i Goldschmidta, deszczomierzem Hellmanna i wiatromierzem Wilde’a umieszczonym na słupie. Jedynym urządzeniem elektrycznym była radiostacja odbiorcza z 300-metrową anteną, której używano głównie do nasłuchu sygnałów czasowych, ze względu na znaczny pobór prądu, który czerpany był z akumulatorów. Do stacji obserwacyjnej nie dociągnięto bowiem przewodów prądowych. W 1925 r. w obserwatorium pojawiła się jeszcze luneta Merza z obiektywem 115-mm i 46-krotnym powiększeniem, a w latach trzydziestych został wmurowany słup służący do umocowania lunety. Również wtedy został wybudowany drugi pawilon obserwacyjny.

Ważniejsze odkrycia przed wojną:
-odkrycie przez Lucjana Orkisza komety C/1925 G1 (Orkisz) (3 kwietnia 1925) – była to pierwsza kometa odkryta przez Polaka;
-współodkrycie przez Władysława Lisa (pracownika gospodarczego obserwatorium) komety C/1936 O1 (Kaho-Kozik-Lis) (17 lipca 1936)

22 marca 2003 roku powstał Komitet Odbudowy Obserwatorium Astronomicznego na Lubomirze. 17 lipca 2006 roku – w 70. rocznicę odkrycia drugiej komety przez Władysława Lisa – wmurowano kamień węgielny pod budowę, zaś oficjalne otwarcie Obserwatorium Astronomicznego im. Tadeusza Banachiewicza nastąpiło 6 października 2007 roku.

Na wyposażenie Obserwatorium składa się kilka teleskopów. Część z nich znajduje zastosowanie w naukowych obserwacjach nieba, część przeznaczona jest do celów dydaktycznych i popularyzatorskich. W mniejszej kopule umieszczona została kamera Schmidta. Teleskop ten pierwotnie pracował w toruńskim Centrum Astronomii. Jego optyka zakupiona była w Szwecji przez prof. Wilhelminę Iwanowską natomiast montaż został sprowadzony z Anglii. Wyposażono go m. in. w kamerę CCD, zautomatyzowany został jego ruch. Średnica lustra tego teleskopu wynosi 350 mm, a płyty korekcyjnej 300 mm. Ogniskowa teleskopu wynosi 720 mm, co przy danej aperturze wejściowej daje efektywną światłosiłę f/2.4. Wraz z zamontowaną kamerą CCD Fli MicroLine 16803 o rozmiarach 36×36 mm (16.8 milionów pikseli) potrafi zarejestrować prawie obszar nieba rozległy na 3×3 stopnia. Odpowiada to mniej więcej 36 tarczom Księżyca w pełni (6×6). Teleskop ten, po zakończeniu procesu kompletnej automatyzacji, będzie wykorzystywany do wykonywania fotograficznych przeglądów dużych fragmentów nieba. Jego zadaniem będzie wyszukiwanie gwiazd zmiennych, a także nowych czy supernowych, co jest zasługą krótkiej ogniskowej.
Nieco mniejszy sprzęt w obserwatorium przeznaczony jest głównie do prowadzenia pokazów nieba, oraz pracy dydaktycznej z młodzieżą szkolną. Największym teleskopem w tej grupie jest teleskop z systemem optycznym Schmidta-Cassegraina, na montażu paralaktycznym. Średnica zwierciadła i płyty korekcyjnej wynosi 355.5 mm, a efektywna ogniskowa systemu to 3910 mm. Drugim co do wielkości teleskopem jest instrument również systemu Schmidta-Cassegraina o średnicy zwierciadła głównego 203 mm i ogniskowa wynosi 2032 mm. Światłosiła teleskopu wynosi f/10. Teleskop ten aktualnie wykorzystywany jest do pokazów Wenus, a także Słońca w świetle widzialnym, co w raz z teleskopem Coronado daje piękny wgląd w naszą dzienną gwiazdę. Zestawem tych teleskopów prowadzone są pokazy Słońca w każdą sobotę i niedzielę, o ile pogoda na to pozwala. Są one także w miarę możliwości i potrzeb udostępniane zwiedzającym w godzinach otwarcia Obserwatorium.
Obserwatorium posiada dwa teleskopy soczewkowe, dzięki dobrej jakości soczewek teleskopy te nadają się bardzo dobrze do fotografowania mgławic.
Nieco „egzotycznym” teleskopem jest Coronado SolarMax 60 z 0.5A pasmem przepuszczania*, dzięki niej nie trzeba czekać na całkowite zaćmienie Słońca aby dostrzec protuberancje (wybuchy) – możemy je obserwować w każdy pogodny dzień. Można również dostrzec szereg tworów na powierzchni Słońca (np. granulacje) czy też pochodnie.

Wstęp do obserwatorium jest bezpłatny, zaś widoki, jakie roztaczają się z drogi na szczyt – bezcenne. W samo południe odbywa się pierwsze wejście do obserwatorium.
Ciekawostką jest fakt iż w herbie gminy Wiśniowa znajdziemy dwie komety odkryte przed wojną w miejscowym obserwatorium.

Czerwonym szlakiem na Lubomir
Na Lubomir (904 mnpm) możemy wyjść z wielu stron, a czas wycieczki zależy od naszych chęci i pogody:
– czarny szlak z Pcimia
– żółty szlak z Lubnia
– czerwony szlak z Myślenic
– zielony szlak z Myślenic (przez Chełm i Stróże), który łączy się z czerwonym
– zielony szlak z wiśniowej
– czerwony szlak z Kasiny Wielkiej przez Węglówkę

Obrazek: Lubomir obserwatorium astronomiczne” autorstwa Siański – Praca własna. Licencja GFDL na podstawie Wikimedia Commons