Pierwsze opactwo cysterskie w Polsce założono w XII wieku w Jędrzejowie, a właściwie w majątku Brzeźnica. Najbardziej znanym mnichem z tego klasztoru był bez wątpienia bł. Wincenty Kadłubek.

Wincenty Kadłubek. Tutaj zmarł w 1223 roku zaś dokładnej daty urodzenia mistrza Wincentego nie znamy . W dokumencie z 1189 roku określany był tytułem mistrza, czyli nauczyciela musiał mieć przynajmniej 30 lat. Przypuszcza się więc, że Wincenty urodził się między 1150 a 1160 rokiem. W roku 1208 został wybrany biskupem krakowskim. Znany był z reformatorskich poglądów, jako zwolennik wprowadzenia celibatu i uniezależnienia się Kościoła od władzy świeckiej. Kiedy kilka lat później obóz reformatorski przestał istnieć, Wincenty Kadłubek zrezygnował z biskupstwa i postanowił zostać zakonnikiem. Od dawna podziwiał panujący u cystersów rygoryzm zakonnej ascezy, tak więc wybór padł na słynne w owych czasach opactwo cystersów w Jędrzejowie. Drogę z Krakowa do Jędrzejowa Wincenty Kadłubek przemierzył pieszo, a na trakcie przed Jędrzejowem powitał zacnego gościa opat klasztoru wraz z braćmi. Na pamiątkę tego wydarzenia usypano kopiec, zwany Kopcem Spotkania – wznosi się on na skraju miasta po prawej stronie w drodze ze Szczekocin.
Na ścianie klasztoru, tuż pod dachem, znajduje się pamiątkowy napis, wskazujący na miejsce, w którym znajdowała się cela błogosławionego Wincentego Kadłubka – ”Tu mieszkał św. Wincenty Kadłubek”. W tej celi zakończył życie pracując nad jednym ze swych dzieł. Do wspólnoty zakonnej w Jędrzejowie wstąpił biskup krakowski Wincenty Kadłubek w 1218 r. Od tego czasu postać Kadłubka jest silnie związana z opactwem cysterskim oraz samym miastem. Przejawem tego związku jest kult Mistrza Wincentego, który rozwija się nieprzerwanie od czasów nowożytnych. Tradycja przypisuje Kadłubkowi szlacheckie pochodzenie, miał wywodzić się ze średniego rycerstwa, z rodu Różyców (pieczętujących się herbem Poraj vel Róża) oraz to, że miał być synem komesa Stefana. W odmiennym stanowisku, co do pochodzenia naszego kronikarza funkcjonuje przekonanie, że był on synem chłopa – o przydomku kadłub, od którego urobiono quasi nazwisko Kadłubek. Pierwsze nauki pobierał w katedralnej szkole krakowskiej pod kierunkiem Amileusza. Wspierał kolegiatę w Kielcach i katedrę w Krakowie. Szczególnie troszczył się o klasztory cysterskie w Jędrzejowie, Sulejowie i Koprzywnicy, zwiększając ich wyposażenie latach 1167-1185r. studiował nauki wyzwolone i prawo w Paryżu i Bolonii. Na polecenie księcia Kazimierza II Sprawiedliwego spisał po łacinie liczące cztery księgi dzieło pt. Kronika polska, które stanowi główne, aczkolwiek niezbyt wiarygodne źródło historii dziejów Polski tamtego okresu.

Dynamiczny rozwój opactwa cysterskiego został zahamowany w połowie XVI w., co było związane z rozwojem reformacji. Już jednak po 1580 r. klasztor odzyskał swoje dawne znaczenie. W XVI i XVII w. Cystersi coraz wyraźniej oddziaływali na miasto i najbliższą okolicę. Cystersi podtrzymywali tradycje muzyczne, a obok własnego studium filozoficzno-teologicznego prowadzili szkołę podstawową i podwydziałową. Oprócz działalności ściśle religijnej, gromadził on braci zakonnych biegłych w poszukiwaniu, wydobywaniu i obróbce rud metali, stosującego w budownictwie kamień i wapno, ktory propagował nowoczesną gospodarkę rolną, a także budował zakłady przemysłowe takie jak: kuźnice, huty szkła, młyny, browary.

Informacje praktyczne:

Jędrzejów leży w woj. świętokrzyskim, przy drodze nr 7 Warszawa-Kraków, 40 km na pd.-zach. od Kielc. Kościół jest często otwarty, do pozostałości przedcysterskiej świątyni dojdziemy skręcając w lewo w kruchcie kościoła.

Obrazek: Kadlubek„. Licencja: CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons