Ponidzie czyli biała kraina.

Część Ponidzia, zwana Ostoją Nidziańską w 2013 r. została nominowana przez magazyn National Gegraphic w plebiscycie „Siedem nowych cudów Polski”.
Są tutaj trzy parki krajobrazowe, utworzono  aż dziewięciu rezerwatów przyrody: Skowronno, Grabowiec, Pieczyska, Krzyżanowice, Skorocice, Skotniki Górne, Winiary Zagojskie, Przęślin i Góry Wschodnie, jest także dawna stolica państwa Wiślan (Wiślica) i słynne muzeum zegarów (Jędrzejów). Można urządzić sobie spływ kajakowy, a także przejechać się wąskotorową ciuchcią („Express Ponidzie”) w skład której może wejść zabytkowa lokomotywa parowa lub spalinowa, wagony pasażerskie, wagony: „plenerowy”, „letni” – bez dachu, i konsumpcyjny kursuje w każdą niedzielę sezonu letniego oraz na zamówienie. Podróż wąskotorową Ciuchcią, to jednak nie tylko kontakt z niezwykłą przyrodą Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego z unikalną deltą śródlądową , to również ciekawa lekcja technologicznej historii kolejek wąskotorowych. Podczas wędrówki przez Krainę Łagodności będziemy mogli zwiedzić muzeum kolejki, zobaczyć zabytkowe kościoły i zabytki architektury (po drodze czas na zwiedzanie Pińczowa i Jędrzejowa). Wystarczy wybrać się na południe województwa świętokrzyskiego. Spotkamy tu  czajki zrywające się do lotu na bagiennych łąkach pod Jurkowem, polska Prowansję z polami lawendy nieopodal Nowego Korczyna, a także Jaskółcze ogony kryształów gipsu w Zimnych Wodach i w Chotlu Czerwonym. Krajobraz  Ponidzia tworzą dwa główne elementy – dolina meandrującej rzeki Nidy i gipsowe wzgórza Garbu Pińczowskiego. Nida wije się wśród pól, łąk, kęp drzew i lasów, bagnisk, pagórków i roślinności pradawnej. Znika w starorzeczach. Przeciska się przez wąwozy. Spada z szumem na progach skalnych w okolicach Skowronna. Opływa zakolami królewskie grody – Pińczów, Wiślicę i Nowy Korczyn, by wreszcie tu poddać się  nurtom Wisły. Liczne zakola, starorzecza stanowią ostoję ptactwa wodno-błotnego. Od średniowiecza na terenach tych wydobywany jest wapień, materiał z którego zbudowana jest większa część rozsianych pomiędzy wzgórzami małych miasteczek z ich świątyniami i pałacami, ale również wiele murów na Wzgórzu Wawelskim. Krainę porasta roślinność typowa dla stepów, tworząca kolorowe i niezwykle kwieciste murawy kserotermiczne, czyli sucholubne.
Rezerwat Winiary Zagojskie Rezerwat zajmuje obszar 4,81 h. Porastają go ciepłolubne murawy o charakterze stepowym..Bogato występuje tu flora kserotermiczna. Całkowicie chronione gatunki tu rosnące to: len włochaty, miłek wiosenny, ostrożeń panoński, wężymord stepowy, ostnica włosowata, ożota zwyczajna, dyptam zwany  gorejącym krzakiem Mojżesza. Z owadów tu występujących wymienić należy motyla modraszka gniadego, ciepłolubnego pająka poskacza krasnego oraz pasikonika stepiarka. Występują tutaj także unikalne w skali Europy  małże: szczeżuje spłaszczona i sójka gruboskorupkowa.
Nadnidziański Park Krajobrazowy obejmuje środkowy i dolny fragment Doliny Nidy, Nieckę Solecką i północno-zachodnią część Garbu Pińczowskiego o powierzchni 23 164 ha. Występuje tutaj unikatowy zespół zjawisk i form krasowych. Gipsowo-wapienne wzgórza dobrze nasłonecznione porasta roślinność kserotermiczna (jedno z największych stanowisk w kraju). Występuje tu wiele gatunków  bardzo cenionych ponieważ niektóre z nich można spotkać tylko w tych rejonach
Polski,to m.in. dyptam jesionolistny, szyp lin jedwabisty, sierpik różnolistny, dziewięćsił popłocholistny, gęsiówka uszkowata, sesleria błotna, groszek szerokolistny, rezeda mała, przetacznik zwodny i wczesnym stulisz miotłowy, ostnice Jana i włosowata, len włochaty. Meandrująca Nida tworzy piękny walor krajobrazu.
Szaniecki Park Krajobrazowy stanowi środkową część Garbu Pińczowskiego oraz południowo-zachodni fragment Niecki Połanieckiej (Płaskowyż Szaniecki) zajmując 10 915 ha powierzchni. Rozległych przestrzenie pól i łąk porastające wzgórza wapienno-gipsowe stanowią  ciepłolubne zbiorowiska roślinności kserotermicznej, torfowiskowej i słonolubnej.
W jedynym ustanowionym w parku rezerwacie przyrody „Owczary” zobaczyć można naturalne, śródlądowe stanowisko roślinności halofitowej.Charakterystycznym elementem parku są liczne odsłonięcia gipsów, zwłaszcza wielko-krystalicznych, widoczne głównie na terenie Płaskowyżu Szanieckiego. W wyniku procesów krasowych wykształciły się leje,formy typu uwale,jaskinie,doliny.
Kozubowski Park Krajobrazowy
Obejmujący wschodnią część Garbu Wodzisławskiego Park rozciąga się na powierzchni 6613 ha. Jego znaczną część porastają lasy, widoczne są liczne wąwozy i dolinki. Południowe i południowo-zachodnie niezalesione zbocza porastają ciepłolubne murawy kserotermiczne. Tu występuje szereg gatunków wpisanych do czerwonych ksiąg gatunków ginących np.wisienka stepowa, storczyk purpurowy, len włochaty, obuwik pospolity. Osobliwością parku jest występowanie w rezerwacie „polana Polichno” groszku panońskiego (jedyne stanowisko w Polsce) oraz największego gatunku w Polsce – jelonka rogacza.
Niezwykle ciekawym miejscem godnym polecenia jest Grodzisko w Stradowie, gdzie przed wiekami  istniało największe i najpotężniejsze wczesnośredniowieczne grodzisko, jakie kiedykolwiek zbudowano na ziemiach polskich. Gród właściwy o powierzchni 1,5 ha zwany Zamczyskiem otaczały trzy podgrodzia: Waliki, Mieścisko i Barzyńskie o łącznej powierzchni 25 ha. Istnienie grodziska wiązane jest z państwem Wiślan.

Obrazek: Pinczow-nida Piotr Walczak” autorstwa Piotr Walczak & Konradr – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons.