Rezerwat „Góra Tuł” (621 m n.p.m.) – niewysoki szczyt na Pogórzu Cieszyńskim, znajduje się w grzbiecie, stanowiącym przedłużenie pasma Czantorii w Beskidzie Śląskim

Krótko po II wojnie światowej na Tule i w najbliższej okolicy naukowcy zanotowali 923 gatunki roślin, wśród nich wiele gatunków rzadkich i chronionych. Wielu gatunków, rosnących tu jeszcze 20-50 lat wcześniej, nie udało się jednak odnaleźć. Na początku XX w. występowały tu m.in. 22 gatunki storczykowatych (na 72 gatunki znane z Europy), z których po II wojnie światowej nie udało się odnaleźć 7 gatunków. Wśród tych, które wyginęły, były obuwik pospolity, koślaczek stożkowaty, kukułka bzowa, storczyk samczy i storczyk trójzębny. Podobnie wyginął, spotykany tu 100 lat temu kosaciec trawolistny, mający w rejonie Tułu swe jedyne stanowiska w Polsce. W latach międzywojennych widziano tu jeszcze ostatnie okazy dyptamu jesionolistnego (jedno z pięciu znanych stanowisk w Polsce). Rosną tutaj piękne i bardzo rzadkie: buławnik wielkokwiatowy i mieczolistny, listera jajowata, podkolan biały, storczyca kulista, storczyk blady, storczyk męski i inne. Pamiętajmy, że można je podziwiać tylko z daleka. Absolutnie nie wolno ich zrywać!

Wiele z tutejszych gatunków niestety od tego czasu wyginęło, do czego przyczyniła się nieprzemyślana gospodarka w czasach PRL – m.in. użytkowanie rolne i stosowanie nawozów. Obecnie znajdują się tutaj dwa obszary chronione. Pierwszy z nich to użytek ekologiczny „Góra Tuł”, gdzie zachowały się takie rośliny, jak lilia złotogłów, storczyk trójzębny, storczyk drobnokwiatkowy oraz wiele innych. Niedaleko znajduje się rezerwat „Zadni Gaj”, obejmujący wzgórze porośnięte lasem cisowym. Inną osobliwością masywu są odkryte w 1997 r. na szczycie Tułu ślady prehistorycznego osadnictwa. Prace archeologiczne doprowadziły do odkrycia pozostałości osady z okresu kultury łużyckiej oraz naczyń z ok. VIII w. p.n.e. Osada, obejmująca ok. 3 ha powierzchni i zamieszkiwana przez ok. 100–150 osób, należy do najwyżej położonych tego typu obiektów w polskiej części Karpat.

Osobliwością dendrologiczną są pojedyncze okazy starych, drzewiastych klonów polnych (paklonów), o średnicy pnia sięgającej 50 cm i wysokości do 10 m, rosnące na wschodnich stokach Tułu.

Te wspaniałe łąki, przypominające ogrody, to raj dla owadów. Tylko tutaj, na jedynym stanowisku w Polsce, spotkamy centymetrowej długości owada – kluka nakrapianego Otiorhynchus perdix. Przywędrował on w okresie polodowcowym z południa Europy przez Bramę Morawską. Powyżej schroniska Pod Tułem jest rezerwat cisów. Niestety, nie można do niego wejść. Znajdują się tam niezwykłe okazy starych drzew. Także w samym Rezerwacie „Góra Tuł” są tereny ścisłej ochrony – niedostępne dla turystów, ogrodzone parkanem i oznaczone tablicami informacyjnymi. Taką formą ochrony objęto łąki, na których najobficiej rosną storczyki.

Szlaki turystyczne:

-szlak turystyczny czarny – czarny z Goleszowa – 1.15 h, z powrotem 1 h,
-szlak turystyczny czarny – czarny z Czantorii Wielkiej – 1.45 h, w drugą stronę – 2.30 h,
-szlak turystyczny żółty szlak turystyczny czarny – z Ustronia przez Małą Czantorię – znaki żółte, a potem czarne – 3 h.

Poniżej szczytu znajdowało się schronisko „Pod Tułem” – dawniej obiekt należący do PTTK, obecnie prywatny, funkcjonujący jako restauracja i hotel, można tu dojechać samochodem.

Obrazek: POL Łąka pod Tułem” autorstwa D T G – Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons