Skwirtne, cerkiew św. Kosmy i Damiana.

Cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana w Skwirtnem to dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka. Obecnie cerkiew nalezy do parafii rzymskokatolickiej w pobliskim Uściu Gorlickim.
Jest nietypowa, gdyż dachy (poza wieżą) nie posiadają makowic (bani). Strzelisty dach nad nawą udało się uzyskać dzięki konstrukcji namiotowej.
Świątynia jest cerkwią łemkowską typu północno-zachodniego (gdyż Skwirtne znajdowało się na północno – zachodnim obszarze zamieszkiwania łemków). Cerkiew uznawana jest za modelowy przykład XIX-wiecznej cerkwi wzniesionej w tym stylu. Cerkiew jest drewniana, jest budowlą o konstrukcji zrębowej, orientowaną, trójdzielną. Wzniesiona została na planie złożonym z trzech prostokątów zbliżonych do kwadratu: prezbiterium, nawy i babińca (wydzielonej części dla kobiet). Każdy z członów budowli jest nakryty odrębnym dachem. Wieża cerkwii ma konstrukcję słupową i obejmuje ściany babińca. Wokół wieży znajduje się zachata (lekkie pomieszczenie na słomęlub siano). Cała cerkiew, zarówno ściany jaki i dach, obita jest gontem. Konstrukcja posiada dachy namiotowe bez załamań, uzupełnione kalenicami i zwieńczone pozornymi wielobocznymi latarniami. Na zwieńczeniach znajdują się ozdobne krzyże, każdy w innym kształcie.
Chociaż cerkiew w Skwirtnem nie należy do najstarszych łemkowskich świątyń w Beskidzie Niskim, to jednak jest typowym przykładem takiej budowli. Zbudowana została w 1837 r. i w pierwotnym kształcie przetrwała do naszych czasów. . Wnętrze zdobi polichromia ornamentalna i figuralna z około 1900 r. Ściany pokryte są detalami architektonicznymi, na stropie nawy przedstawiona jest Trójca Święta, zaś na stropie babińca Opieka Bogurodzicy. Między prezbiterium a nawą ustawiona jest współczesna przegroda o charakterze ikonostasu. Znajdują się w niej cztery ikony namiestne z początku XX w. Powyżej na ścianie zawieszone są współczesne obrazy apostołów oraz Chrystusa i Boga Ojca. Na ściannie nawy zawieszone są starsze ikony, pochodzące z dawnego ikonostasu z początku XIX w., są to Matka Boża z Dzieciątkiem i Chrystus Pantokrator. W przedsionku znajduje się krzyż procesyjny, dwustronnie malowany z początku XIX w.
Pochodzenie nazwy wsi nie jest do końca wyjaśnione i zdaje się być tylko hipotetyczne, jedną z wersji jest pochodzenie od nazwy małego potoczku o nazwie Skwira, który przepływa przez wieś, inną, chyba bardziej prawdopodobną jest pochodzenie od słowa „skwirk” co w gwarze łemkowskiej oznacza tyle co modrzew.
Dziś wieś to kilka ciekawych, łekowskich chat. Obok cerkwi znajduje się niewielki cmentarzyk, na którym zachowało się wiele dawnych, kamiennych krzyży.

Do wsi można dotrzeć bezpośrednio samochodem opuszczając szosę Gładyszów – Uście Gorlickie około 1 kilometra od wsi Kwiatoń. Oznakowanie jest bardzo dobre więc nie powinno być problemu z odnalezieniem skrzyżowania
Pieszo i rowerem
Najlepszy sposób na dotarcie do Skwirtnego
– ze Smerekowca lub Wysowej zielonym szlakiem
– z Hańczowej lub Zdyni czerwonym Głównym Szlakiem Beskidzkim do Regetowa skąd około 2 kilometry szosą do Skwirtnego
– z przełęczy Regetowskiej żółtym szlakiem do Regetowa, skąd 2 kilometry szosą.
Przez Skwirtne przebiega zielony Szlak im. Wincentego Pola, prowadzący z Wysowej przez Kozie Żebro (847 m. n.m.p.) na Magurę Małastowską.

Obrazek: Skwirtne 4” autorstwa Ed88. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons