Twierdza Zamość – trasa turystyczna.

Twierdza Zamość – fortyfikacje otaczające Zamość zbudowane w latach 1579-1618 na zlecenie Jana Zamoyskiego. Wielokrotnie przebudowywane, w tym najbardziej kompleksowo w latach 20. XIX w. Jedna z największych twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. W swojej historii przeszła 5 oblężeń. Pierwszym z nich była obrona przed wojskami kozacko-tatarskimi w czasie powstania Chmielnickiego. Drugie, to oblężenie szwedzkie z 1656, trzecie było oblężenie wojsk Księstwa Warszawskiego, mające na celu odbicie Zamościa z rąk austriackich w 1809 roku.
Wykorzystując ukształtowanie terenu oraz sieć rzek i bagien powstał nieregularny siedmiobok, składający się z 7 bastionów i łączących je murów kurtynowych. W celu zachowania układu komunikacyjnego miasta w kurtynach usytuowano trzy murowane bramy, bogato dekorowane: Lubelską, Lwowską i Szczebrzeską.
W razie zagrożenia potężna twierdza mogła dać schronienie uciekającej ludności z okolicznych terenów.
Umocnienia tego typu stosowane są one w Europie od 1 poł. XVI w. Dwa przednie boki bastionu tworzące wysunięty na przedpole szpic nazywane są czołami, dwa tylne stykające się z kurtynami – barkami; piątym bokiem (szyją) otwarty był do wnętrza twierdzy. W przypadku cofnięcia części barku powstawały ucha bastionu (orylony) osłaniające stanowiska artyleryjskie. W czołach umieszczano broń palną (skierowaną na przedpole), w barkach – defensywną, bezpośrednio broniącą murów. Zamość posiadał 7 bastionów zaprojektowanych wraz z fortyfikacjami przez Bernarda Moranda.
Podziemna Trasa Turystyczna prowadzi galeriami strzeleckimi i kazamatami kurtyny, nadszańca i bastionu VII ? broniących dostępu do zamojskiej twierdzy. To liczący około pół kilometra spacer, podczas którego można zapoznać się ze zmianami, jakie na przestrzeni 250 lat przeszły jego fortyfikacje, i poczuć się jednym z obrońców Zamościa.

Podziemna Trasa Turystyczna zaczyna od się od poterny (ul. Łukasińskiego 2), obok pasażu handlowego przylegającego do nadszańca. Poterna łączyła wnętrze twierdzy ze stojącym w fosie kojcem i, położoną po drugiej stronie fosy, lunetą. Trasa prowadzi poterną w dół do drewnianych wrót, a następnie w prawo galerią strzelecką w kurtynie. Pierwotnie cele galerii posiadały sklepienia kolebkowe, które w większości przypadków, podczas rekonstrukcji w latach 80. XX wieku, zastąpiono żelbetonowymi płytami. Po przejściu około 150 m, schody prowadzą w dół do pochylni łączącej nadszaniec i kazamatę północną bastionu VII. Powstała ona poprzez połączenie murem orylonu bastionu z kurtyną. W murze tym są dwie duże strzelnice, z których prowadzono ogień artyleryjski. Po przeciwnej stronie kazamaty zachowały się pozostałości kominka, a na sklepieniu okrągły otwór wentylacyjny.
Z kazamaty trasa prowadzi schodami do poprzecznego korytarza, łączącego kazamatę, w której można zobaczyć przekrój barku bastionu sprzed XIX-wiecznej przebudowy wraz z zarysowanymi strzelnicami i galerię strzelecką w czołach bastionu. Trasa prowadzi tą galerią i po około 120 m skręca w prawo do schodów prowadzących w dół do kazamaty południowej. To największe podziemne pomieszczenie, jakie istniało w zamojskiej twierdzy. Ma około 300 m2 powierzchni, dwie strzelnice artyleryjskie, dwa kominki i trzy otwory wentylacyjne w sklepieniu. W ostatnich latach kazamacie odbywało się wiele imprez kulturalnych, spektakli teatralnych i koncertów.

Obrazek: Stara Brama Lubelska 12-09” autorstwa MaKa – Praca własna. Licencja GFDL na podstawie Wikimedia Commons