Zakład Wielkopiecowy w Bobrzy, jedn z najprężniej działających ośrodków metalurgicznych w Europie.

Wieś Bobrza znajduje się w gminie Miedziana Góra, niewiele ponad 10 km na północny-zachód od granic Kielc przy drodze krajowej nr 74 Kielce – Piotrków Trybunalski. Nazwę zawdzięcza rzece, nad którą jest położona, a ta z kolei swoją nazwę wzięła od żyjących w niej bobrów. Pierwsze pisemne wzmianki o Bobrzy pochodzą z 3 lutego 1390 roku. Jan Długosz w Księdze uposażeń opisał Bobrzę jako wieś należącą do parafii Kielce. Od roku 1603 w Bobrzy funkcjonował browar i karczma. Bobrza w czasach największego rozkwitu przemysłowego znajdowała się w dobrach biskupów krakowskich. Na początku XVII w. biskup Piotr Tylicki sprowadził z Bergamo rodzinę włoskich hutników powierzając im rozbudowę istniejących kuźnic. W latach 1610 -1613 Wawrzyniec i Jan Cacciowie budują pierwszy na ziemiach polskich wielki piec hutniczy oraz 3 fryszerki. Bobrza była w tym czasie ośrodkiem większego kompleksu 7 kuźnic, w których produkowano działa, kule, szable i kotły. Dzięki nowej technologii włoskich hutników uzyskiwano żelazo nie jak dotychczas w formie gąbczastego kowalnego kęsa z dymarek, lecz jako płynną masę. Wielki piec uległ zniszczeniu w latach pięćdziesiątych XVII w. Do dziś z tego obiektu zachowała się grobla spiętrzająca wodę i resztki żużla, znajdujące się ok. 1 km na południe od pozostałości XIX w. założenia wielkopiecowego. Opracowany w I ćwierci XIX w. projekt nowego zakładu przewidywał budowę pięciu wielkich pieców usytuowanych u stóp wysokiej skarpy, z której miał dokonywać się ich zasyp. Do momentu gdy pracę przerwał wybuch powstania listopadowego wzniesiono potężne mury oporowe dla terenu fabrycznego, gdzie stanęły 2 składy na rudę, 4 węgielnice, 3 piece do prażenia rudy, osiedle fabryczne oraz układ wodny, doprowadzający wodę poruszającą urządzenia. Budowa huty w Bobrzy nigdy nie została ukończona. Katastrofalna powódź w 1828 r. zniszczyła tamę, a ostateczny kres gigantycznej inwestycji położył wybuch powstania listopadowego w 1830 r. To, co zdołano zbudować i co przetrwało do dziś, niezmiennie zaskakuje rozmachem przedsięwzięcia. Dziś możemy podziwiać pozostałości imponującego muru.

Obiekt położony w Bobrzy wchodził w skład Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego.
Obecnie można jeszcze zobaczyć potężny mur oporowy długości 500 m i wysokości 15 m.Przypomina on nieco średniowieczny mur obronny. Ponadto na tarasie znajdują się ruiny węgielni, a domy w sąsiedztwie to dawne osiedle hutnicze. Mur oporowy wzniesiono w latach 1826-1831, według projektu Franciszka Lempego, dla zabezpieczenia górnego poziomu zakładu wielkopiecowego. Po drugiej stronie muru, blisko jego południowo-zachodniego???? stoi młyn wodny, który pracował jeszcze pół wieku temu. Obecnie pełni rolę hoteliku. Wraz z pobliskimi pięciu domkami letniskowymi stanowi ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy Federacji Związków Zawodowych Pracowników Automatyki i Telekomunikacji PKP. Malowniczo położony nad Bobrzą i jej odnogą oferuje m.in. możliwość wędkowania w zarybionym stawie, a także pływania kajakiem lub rowerem wodnym.

Nieuruchomienie zakładu spowodowało w okresie późniejszym brak jakichkolwiek prac konserwacyjnych. Warunki atmosferyczne, podmywanie fundamentów przez staw oraz pozyskiwanie materiału budowlanego przez okoliczną ludność, przyczyniło się do zrujnowania obiektu.
Obiekt dwukrotnie poddano odnowieniu: w latach 1959 – 1960 oraz 1979 – 1980 (Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i budownictwa nr 89 – Wojewódzki Konserwator Zabytków).
Mur oporowy wpisany został do rejestru dnia 20.XII.1965 r. pod nr 89.

Położenie: 20o31’50” szer. geogr. E, 50o58’40” dł. geogr. N

Obrazek: Bobrza – ruiny huty 06” autorstwa Ptasiek – Praca własna. Licencja CC BY 3.0 na podstawie Wikimedia Commons