Ochroną objęto powierzchnię 4613,05 ha lasów, jezior, łąk i torfowisk. Park leży w północno-środkowej części kraju, w województwie pomorskim, powiat chojnicki, w największym w Polsce kompleksie leśnym: Borach Tucholskich. Utworzenie w Borach Tucholskich parku narodowego ma na celu ochronę oligotroficznego krajobrazu sandrowego, jedynego tego typu w obecnie istniejących parkach narodowych w Polsce, a unikatowego w Europie.
Rzeźba terenu została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Dlatego dominują tu równiny sandrowe, urozmaicone poprzez liczne wzniesienia, rynny i wytopiska. Park jest największym skupiskiem wydm śródlądowych w Borach Tucholskich. Bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu sandrowego są również rynny polodowcowe o przebiegu południkowym. Jedną z większych rynien, nie tylko w rejonie Borów Tucholskich, ale i na całym niżu – jest Rynna Jeziora Charzykowskiego (wzdłuż zachodniej granicy PNBT), o długości prawie 18 km i szerokości, miejscami dochodzącej, do 2,5 km. Dodatkową atrakcją krajobrazu są wytopiska, powstałe w skutek wytopienia się brył martwego lodu. Są one w kształcie lejków, kotłów i innych obniżeń często o nieregularnych kształtach.
W obrębie parku znajduje się 21 jezior, z których największe i najgłębsze to Jezioro Ostrowite (272 ha). Siedem z nich jest ze sobą połączone i tworzy ciąg nazwany Strugą Siedmiu Jezior, stanowiący niewielką rzekę o długości 13,9 km. Cztery jeziora – Wielkie Gacno, Małe Gacno, Nierybno i Głuche – to jeziora lobeliowe.
Ciekawostkę hydrologiczną stanowi zlewnia zwana Strugą Siedmiu Jezior, którą tworzy 7 jezior (Zielone, Główka, Skrzynka, Bełczak, Mielnica, Płęsno, Jeleń), połączonych naturalnym ciekiem wodnym Ostrowickiej Strugi (Mielnicy), wypływającej z jeziora Ostrowite. Interesujące są rzadko spotykane w Polsce jeziora lobeliowe (izolowane zbiorniki wodne o krystalicznie czystej wodzie), z charakterystyczna szata roślinną, m.in. Wielkie Gacno, Nierybno i Głuche. Szatę roślinną tworzą przede wszystkim zbiorowiska leśne (prawie 80% powierzchni parku) – przede wszystkim bory świeże lub bagienne, z dominacją sosny. Spotkać można także siedliska bagienne, w których zdarzają się rzadkie gatunki roślin, będących reliktami okresu wycofywania się lądolodu z terenu dzisiejszych Borów Tucholskich.
Na obszarze Parku stwierdzono występowanie 144 gatunków ptaków, w tym 108 lęgowych, m.in. żuraw, puchacz, bielik, gągoł i zimorodek. Symbolem PNBT jest głuszec – ptak, który jeszcze niedawno licznie występował w Borach Tucholskich, a szczególnie w Nadleśnictwie Klosnowo. W planach jest reintrodukcja tego kuraka na terenie Parku. Z dużych ssaków występują: jelenie, sarny, dziki, lisy, kuny, jenoty, wydry i borsuki. Szczególną rolę w środowisku pełnią nietoperze: karlik większy, gacek brunatny, nocek duży, rudy i Natterera. W jeziorach Parku występują: sieja, sielawa, węgorz, okoń, lin, leszcz, różanka, koza, miętus. W faunie na szczególną uwagę zasługują: rzadki, chroniny żółw błotny, bóbr europejski, rzęsorek mniejszy, a z grupy 144 gatunków ptaków (w tym 108 lęgowych) – orzeł bielik, żuraw, puchacz, gągoł, łabędź krzykliwy, tracz nurogęś, czapla siwa, głuszec, zimorodek, kormoran i bocian czarny.
Na obszarze Parku oraz w jego otulinie zarejestrowano około 100 gatunków pszczół, z których 22 można uznać na unikatowe z faunistycznego punktu widzenia. W grupie tej znajduje się 13 gatunków trzmieli, w tym trzmiel wrzosowiskowy, wąskopasy i wielki. Pośród 900 gatunków owadów urodą wyróżniają się motyle paź królowej i mieniak tęczowiec, podlegające ochronie prawnej.
Przez park prowadzą dwa szlaki rowerowe i pięć szlaków pieszych. Wytyczono w nim także trzy ścieżki edukacyjne. Park Narodowy „Bory Tucholskie” udostępnił jeden punkt widokowy nad Jeziorem Charzykowskim, zlokalizowany on jest na wysokim, dochodzącym do 25 m, północno-wschodnim brzegu zbiornika. Z punktu widokowego rozciąga się przepiękny widok na Jezioro Charzykowskie. Na terenie całego parku znaleźć można szlaki turystyczne i ścieżki dydaktyczne. Istnieje możliwość wypożyczenia rowerów. Dzięki systemowi kanałów irygacyjnych (Wielki Kanał Brdy i Wdy) nawadniane są łaki. Na Brdzie i Wdzie utworzono szlaki kajakowe.
W pobliżu parku, w Klonowie, znajduje się założona na początku XX w. wyłuszczarnia nasion, przerabiająca szyszki sosnowe z całego kraju.
Obrazek: PNBT wydma pas przecipożarowy 03.07.10 p” autorstwa Przykuta – Praca własna
To zdjęcie wykonane zostało podczas polskiej Wikiekspedycji 2010 na Kaszuby, Pomorze Gdańskie, Żuławy Wiślane oraz tereny przyległe zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2010.
. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons